Άνδρας από τη φυλή Χούπα, 1923Με την ονομασία Ινδιάνοι συνηθίζεται να αποκαλούνται γενικά οι ιθαγενείς πληθυσμοί της Αμερικής πριν την ανακάλυψή της από τους Ευρωπαίουςστα τέλη του 15ου αιώνα. Με την ίδια ονομασία αποκαλούνται μέχρι και σήμερα ορισμένες εθνικές μειονότητες, των οποίων οι ρίζες προέρχονται από τους ιστορικούς αυτούς λαούς. Ορισμένοι από αυτούς τους ιθαγενείς διατηρούν μέχρι σήμερα ένα νομαδικό τρόπο ζωής, ενώ κάποιοι άλλοι αναζήτησαν μόνιμη διαμονή δημιουργώντας μικρές κοινότητες και χωριά, ενώ σε κάποιες περιοχές κατάφεραν να οργανωθούν σε μεγαλύτερες κοινότητες, ακόμα και πόλεις, με πολιτική οργάνωση. Η ονομασία προέρχεται από την πεποίθηση του Κολόμβου ότι έφτασε στην Ινδία, ενώ στην πραγματικότητα είχε φτάσει στην Αμερική και ότι οι κάτοικοι που συνάντησε είναι Ινδοί[1].
Με την εισβολή από την Ευρώπη εξαπλώθηκαν επιδημίες, όπως η ευλογιά, ο τύφος, η ιλαρά κι η διφθερίτιδα, οι οποίες αφάνισαν έως και 110 εκατομμύρια ιθαγενών της Αμερικής[2]
Ιστορία
Προέλευση των ιθαγενών
Με βάση ανθρωπολογικές, γενετικές και γλωσσικές μελέτες, οι ειδικοί συμφωνούν ότι οι περισσότεροι ιθαγενείς της Αμερικής προέρχονται από πληθυσμούς που πιθανότατα μετανάστευσαν από τη Σιβηρία και πέρασαν από το Βερίγγειο πορθμό περίπου 9.000-15.000 χρόνια πριν.
Ευρωπαϊκός αποικισμός
Ο ευρωπαϊκός αποικισμός της αμερικανικής ηπείρου άλλαξε για πάντα τη ζωή και τον πολιτισμό των ιθαγενών λαών. Από το 15ο μέχρι το 19ο αιώνα, οι γηγενείς πληθυσμοί ρημάζονταν από ασθένειες, εκτοπίσεις, τις πολεμικές διαμάχες και την υποδούλωσή τους από τους Ευρωπαίους. Οι πρώτοι ιθαγενείς που ήρθαν σε επαφή με το Χριστόφορο Κολόμβο ήταν 250.000 μέλη της φυλής Arawak. Υποδουλώθηκαν κι ο πολιτισμός τους είχε αφανιστεί μέχρι το 1650, ενώ μέχρι το 1550 διασώθηκαν μόνο 500 ιθαγενείς.[3]
Με τα αποικιακά ευρωπαϊκά ρεύματα εξαπλώθηκαν επιδημίες στους ιθαγενείς πληθυσμούς, οι οποίοι δεν είχαν κανένα είδος ανοσίας. Συνηθισμένες ασθένειες, όπως η ιλαρά κι η ανεμοβλογιά, αλλά και πιο επικίνδυνες, όπως η ευλογιά, αποδεικνύονταν φονικές για τους ιθαγενείς. Ορισμένοι ιστορικοί υπολογίζουν πως μέχρι και το 80% κάποιων γηγενών πληθυσμών πέθανε από ασθένειες που ήρθαν από την Ευρώπη.
Πολιτισμός
Η γλώσσα, η ενδυμασία και τα έθιμα μπορεί να ποικίλουν από τη μια φυλή στην άλλη, ωστόσο υπάρχουν κάποιες ομοιότητες ανάμεσα στους ιθαγενείς της Αμερικής.
Τέχνη και μουσική
Στη Βόρεια Αμερική, η ινδιάνικη μουσική είναι σχεδόν μονοφωνική, αλλά υπάρχουν εξαιρέσεις. Τα μουσικά όργανα που χρησιμοποιούνται συνήθως είναι τύμπανα καιφλογέρες. Στην Κεντρική Αμερική και το Μεξικό, η μουσική συνήθως ήτανπεντατονική και χρησιμοποιούνταν κυρίως τύμπανα και φλογέρες, με την απουσία έγχορδων οργάνων.
Η ινδιάνικη τέχνη συνεισφέρει σε πολλούς τομείς, όπως στην αγγειοπλαστική, στηζωγραφική, στη γλυπτική, στη χαρακτική, στην κατασκευή κοσμημάτων κλπ.
Γεωργία
Με το πέρασμα των χρόνων, αναπτύχθηκε από τους ιθαγενείς η καλλιέργεια φυτών, τα οποία πλέον είναι παγκοσμίως διαδεδομένα. Ένας μεγάλος αριθμός των αγροτικών αυτών προϊόντων διατηρεί στην αγγλική και την ελληνική γλώσσα την αρχική τους ονομασία στη γλώσσα Ναχουάτλ. Ορισμένα από τα προϊόντα αυτά είναι: η ντομάτα, η πατάτα, το αβοκάντο, το κακάο, η βανίλια, ο ανανάς, και ορισμένα είδη της πιπεριάς όπως το τσίλι, η πάπρικα κι η παπάγια.
Ιστορία και κοινωνική θέση ανά χώρα
Καναδάς
Ο όρος που προτιμάται περισσότερο για τους ιθαγενείς του σημερινού Καναδά είναι «Αυτόχθονες λαοί τού Καναδά». Σ' αυτούς περιλαμβάνονται τρεις κατηγορίες πληθυσμών: οι Ινουίτ ή Ινουί (κατοικούν στον Αρκτικό Κύκλο και παλαιότερα αποκαλούνταν Εσκιμώοι), οι Μετί (φυλή μιγάδων που δημιουργήθηκε κατά τον 17ο αιώνα από την επιμειξία με ευρωπαίους εποίκους) και τα «Πρώτα Έθνη» (όλοι οι υπόλοιπες ιθαγενείς φυλές που παλαιότερα αποκαλούνταν «Ινδιάνοι»).
Ηνωμένες Πολιτείες
Οι ιθαγενείς πληθυσμοί των σημερινών Ηνωμένων Πολιτειών αποκαλούνται συνήθωςΑμερικανοί Ινδιάνοι, αλλά πιο πρόσφατα αναφέρονται και ως Ιθαγενείς Αμερικανοί των Ηνωμένων Πολιτειών. Αποτελούν το 2% του πληθυσμού, αριθμώντας περίπου τα έξι εκατομμύρια.
Μεξικό
Τα εδάφη του σημερινού Μεξικού αποτελούσαν πατρίδα για πολλούς ιθαγενείς πολιτισμούς πριν την άφιξη των Ευρωπαίων "κονκισταδόρες": τους Ολμέκους στις ακτές του Κόλπου τουΜεξικού, τους Ζαποτέκους και τους Μιξτέκους, τους Μάγια στη Γιουκατάν και, φυσικά, τουςΑζτέκους, οι οποίοι κυριαρχούσαν στα κεντρικά και τα νότια της χώρας με επίκεντρο την πρωτεύουσά τους, Τενοτστιτλάν.
Σε αντίθεση με τη Βόρεια Αμερική, στις περιοχές αυτές οι πληθυσμοί δεν αφανίστηκαν, αλλά ύστερα από επιμειξίες σχημάτισαν τους κατοίκους των νέων αποικιών. Η διαφορά αυτή οφείλεται στο γεγονός ότι η κυβέρνηση του Μεξικού υιοθέτησε γλωσσικά και όχι φυλετικά κριτήρια για τον κοινωνικό διαχωρισμό του πληθυσμού. Περίπου το 60% του σημερινού πληθυσμού των χωρών αυτών προέρχεται από επιμειξίες, αλλά παραμένουν μέχρι σήμερα και κάποιες κοινότητες που είναι αμιγώς ινδιάνικες.
Παρά το γεγονός ότι οι κάτοικοι του Μεξικού είναι περήφανοι για τη φυλετική κληρονομιά τους, οι σύγχρονοι ιθαγενείς Μεξικανοί αποτελούν στόχους φυλετικών διακρίσεων. Στη μεξικάνικη επαρχία, ιθαγενείς κοινότητες έχουν τεθεί στο περιθώριο της κοινωνικής ανάπτυξης για περισσότερο από 500 χρόνια.
Μπελίζ
Περίπου το 45% του πληθυσμού του Μπελίζ προέρχεται από επιμειξίες ιθαγενών καιΕυρωπαίων. Το 10% του πληθυσμού έχει αμιγώς ινδιάνικες ρίζες από το λαό των Μάγια.
Γουατεμάλα
Οι ιθαγενείς της Γουατεμάλα προέρχονται από τους Μάγια και αποτελούν το 45% του πληθυσμού. Γύρω στο 40% του πληθυσμού μιλάει μια ινδιάνικη γλώσσα, αλλά οι ιθαγενείς αυτές γλώσσες, που αριθμούν πάνω από 20, δεν έχουν αναγνωριστεί επισήμως.
Κολομβία
Οι ιθαγενείς στην Κολομβία αποτελούν μια μικρή μειονότητα 700.000 κατοίκων , οι οποίοι όμως προέρχονται από 85 διαφορετικές φυλές. Στους ιθαγενείς αναγνωρίστηκαν κάποια συλλογικά δικαιώματα με το Σύνταγμα του 1991.
Αργεντινή
Στην Αργεντινή, υπάρχουν 403.000 ιθαγενείς Αμερικανοί, περίπου δηλαδή το 1% του συνολικού πληθυσμού, οι οποίοι ανήκουν σε διάφορες φυλές.[4].
Βολιβία
Στη Βολιβία, περίπου 2,5 εκατομμύρια κάτοικοι μιλούν τη γλώσσα Κέτσουα, 2,1 εκατομμύρια μιλούν τη γλώσσα Αϊμάρα, ενώ λίγες εκατοντάδες χιλιάδες μιλούν τη γλώσσα Γκουαρανί. Οι γλώσσες έχουν αναγνωριστεί, ωστόσο δεν υπάρχουν επίσημα έγγραφα στις γλώσσες αυτές και όσοι κάτοικοι δε μιλούν την επίσημη γλώσσα, τα ισπανικά, αντιμετωπίζουν κοινωνικές διακρίσεις. Ωστόσο, η συνταγματική μεταρρύθμιση το 1997 αναγνώρισε τη Βολιβία σαν πολυεθνική και πολυγλωσσική κοινωνία και ξεκίνησε εκπαιδευτική μεταρρύθμιση. Το 2005, εκλέχτηκε ως Πρόεδρος για πρώτη φορά στην ιστορία της χώρας ένας ιθαγενής Αϊμάρα, ο Έβο Μοράλες..
Περού
Οι περισσότεροι Περουβιανοί είναι ιθαγενείς ή προέρχονται από επιμειξίες. Ο καταφανής ρατσισμός στο Περού έχει προκαλέσει την αύξηση της φτώχειας και της εγκατάλειψης των ιθαγενών πληθυσμών και των κοινοτήτων τους. Το Περού έχει το δεύτερο μεγαλύτερο πληθυσμό ιθαγενών στη Νότια Αμερική και οι ινδιάνικες παραδόσεις κι έθιμα έχουν διαμορφώσει τον τρόπο ζωής και αντίληψης των Περουβιανών σήμερα. [5]
Άλλες περιοχές
Οι ιθαγενείς πληθυσμοί αποτελούν την πλειοψηφία του πληθυσμού στη Βολιβία και στο Περού, ενώ κάνουν αισθητή την παρουσία τους σε όλα τα κράτη που υπήρξαν προηγουμένως ισπανικές αποικίες. Εξαιρέσεις αποτελούν η Κόστα Ρίκα, ηΚούβα, το Πουέρτο Ρίκο, η Αργεντινή, η Δομινικανή Δημοκρατία κι η Ουρουγουάη.
Διεκδικήσεις
Μονομερή καταγγελία και αποχώρηση από τις συμφωνίες του 1851 και του 1868 που υπέγραψαν με την κυβέρνηση των Ηνωμένων Πολιτειών ανακοίνωσαν οι βορειοαμερικανοί Ινδιάνοι της φυλής Λακότα Σιου, ανακηρύσσοντας ταυτόχρονα τις ιστορικές περιοχές τους, μοιρασμένες σε 5 πολιτείες σήμερα, ως ανεξάρτητα εδάφη. Προς τούτο επέδωσαν αίτημα αναγνώρισης της ανεξαρτησίας τους σε πρεσβείες 15 χωρών[6]
Πηγές
- ↑ Στα ισπανικά indios στα αγγλικά indians. Η διαφορά μεταξύ των λ. Ινδός και Ινδιάνος δεν υπάρχει ούτε στα αγγλικά ούτε στα ισπανικά
- ↑ 1491: New Revelations of the Americas Before Columbus(ISBN 1-4000-4006-X), Charles C. Mann, Knopf, 2005.
- ↑ "Salt of the Mountain: Campa Ashaninka History and Resistance in the Peruvian Jungle, Review by Bartholomew Dean" (στα English). The Americas (The Academy of American Franciscan History): pp. 464-466. January 2006.
- ↑ INDEC: Encuesta Complementaria de Pueblos Indígenas (ECPI) 2004 - 2005
- ↑ Dean, Bartholomew. "State Power and Indigenous Peoples in Peruvian Amazonia: A Lost Decade, 1990-2000." In The Politics of Ethnicity Indigenous Peoples in Latin American States. Chapter 7, David Maybury-Lewis (ed.) Harvard University Press[1]
- ↑ «Οι Ινδιάνοι επιστρέφουν», Κυριακάτικη Ελευθεροτυπία, Κόσμος, 28/12/2008, 20
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου